هێشتا گەورەكان ماف و چێژی منداڵان زەوت دەكەن
بارزان شێخ عوسمان
لەساڵی 1954ەوە نەتەوەیەكگرتووەكان مافەكانی منداڵیشی لە بڕیارەكانیدا لەبەرچاوگرتووە، ساڵی 1989یش بە رێكەوتنێكی 54 مادەیی دووبارە پێویستیی مافەكانی منداڵی سەلماندووە كە دەبێت دەوڵەتان و حكومەتەكان و رێكخراو و ناوەندە جیاجیاكان بەڕەسمیی بناسن و پابەندی بن.
لە ساڵی 1990-یشەوە یەكی حوزەیران بە بڕیاری UN كراوەتە رۆژی جیهانیی منداڵان. وەك تێبینی دەكرێت ئەم رێكەوتنە نێودەوڵەتییەو بڕیارە ئیلزامییەكانی تری UN -ی پەیوەست بەمنداڵ تەنیا لەناو وڵاتانی یەكێتیی ئەوروپادا و بە تایبەتیی خۆرئاوای ئەوروپا بە رێكوپێكی جێبەجێ دەكرێت.
لەخۆرهەڵاتی ناوەڕاست و ئاسیا و ئەفریقا و هەردوو ئەمریكا و ناوچەكانی دیكە، منداڵان بە دەست هەژاریی، شەڕ، خراپی بەڕێوەبردن، نەبوونی دادپەروەریی، ململانێ سیاسیی و ئیتنیكییەكان، گەندەڵی و داب و نەریتە كۆمەڵایەتیی و ئاینییەكانەوە، منداڵان چێژ لە دەورانی منداڵیی خۆیان نابینن و بێبەشن لە سادەترین مافی بنەڕەتیی خۆیان.
لە عیراقی خۆمان و بە دیاریكراویش لە بەشەكەی ژێر كۆنترۆڵی حكومەتی هەرێمی كوردستاندا، لەگەڵ ئەوەی چەندین بڕیار و رێوشوێنی حكومیی و دامەزراندنی ژمارەیەك رێكخراوی تایبەت بە منداڵان لەئارادان، كەچی منداڵان لە كوردستان بێبەشن لە مافەكانیان و هێشتا گەورەكان ئامادە نین ئەو مافانە بسەلمێنن.
لەم هەرێمەدا بەهۆی نەبوونی دادپەروەریی كۆمەڵایەتی، منداڵ لە مەینەتیی و نەهامەتیدا دەژی، ئەویش هەم وەك گەورەكان رەفتار دەكات، هەم وەك گەورە رەفتاری لەگەڵدا دەكرێت.
نەبوونی سیستمێكی سیاسیی ئۆقرە و خزمەتگوزار ،زاڵبونی نەریتە ناشارستانیی و نامەدەنیی دواكەوتوەكان و سەپاندنی سیستمێكی پەروەردەیی حزبیی و ئاینیی زاڵمانە وایكردوە كە مافی منداڵ لەم هەرێمەدا بكەوێتە ژێر پرسیارێكی زۆرەوە ،وەك ئەوترێت ئەوەشی هەیە تەنیا روكەشە و بۆ لابردنی گلەییە لەسەر حكومەت.
ئەوە منداڵی كورد لە بەشەكانی تر لە بارودۆخێكدان كە ئیرەییان پێ نابرێت ،بە هەمان شێوەی هاوتاكانیان لە كوردستانی عیراق ، مناڵان لە بەشەكەی توركیا لە قسەكردن بە زوبانەكەی خۆشیان بێبەشن سەرباری شەڕو كوشتار . منداڵی كوردی سوریاش بەدەست وەیشومەكانی جەنگەوە لە بارێكی زۆر دژواردان .
لە كوردستانی عیراق سەرباری ئەوەی مناڵانی كچ و كوڕ بەزۆر و بێ ئیرادەو خواستی خۆیان باوەڕە ئاینییەكان و سیاسیی و حزبییەكانیان بەسەرا ئەسەپێنرێت، بێگوێدانە پێودانگە زانستیی و جەستەیی و فیسۆلۆژییەكان لەتەمەنی خوار هەژدە ساڵی ئەدرێن بە شو و ژنیان بۆ ئەهێنرێت، بەشی هەرە زۆریشیان بە هۆی خراپیی باری ژیانی خێزانەكانیانەوە لە ژیانێكی پڕ لە ئازار و بێ بەشیدا ئەژین و خەونەكانی منداڵییان هەر زوو لە بار ئەبرێت،ئەوانیش وەك گەورەكان ئەكەونە داوی گێژاوەكانەوە ،مناڵانی دەوڵەمەند و دەستڕۆیشتوەكانیش وەك گەورەكانیان لە دەیان خراپەكاریی وەك گەندەڵیی و هەتككردنی قانون و خۆ بە گەورەزانین و سەرپێچیكردن و هەندێكیان لەتاوانی كوشتن تێوە ئەگلێن،ئەوانیش لە جیهانە پاك و سادەكەی منداڵ بێبەش ئەبن و هەر لە منداڵیەوە ئەبنە ئاغا و لادەر و خۆسەپێنەر .
بۆ ئەوەی منداڵی عیراق و كوردستانیش لەو گێژاوە رزگار ببن و بە جیهانە جوانەكەی خۆیان شاد بن،پێش هەمووشتێك دەبێت سیستەم و بەرنامەی پەروەردە و خوێندن هەموار و چاك بكرێن بەو جۆرەی كە حزبایەتیی و ئاینەكان دەخالەت نەكەن لە ژیانی مناڵان با خۆیان لە هەژدە ساڵیدا بڕیار بددەن چ ئایین و رێبازێكی فیكریی و سیاسیی هەڵئەبژێرن و لەچ تەمەنێكی گونجاودا هاوسەرێتی ئەكەن، هاوكات سیستمی ئابوریی و سیاسییش بە جۆرێك چاك بكرێن كە كۆتایی بێت بە هەموو ناداد پەروەرییەكان تا مناڵانیش لە سایەیدا، بە مافەكانی خۆیان شاد بن و جیاوازییە چیناتییەكان بن بڕ بكرێن و چیتر منداڵی هەژار و نەدار زیاتر نەچن بە رۆخی زەویدا. منداڵ هەموو وەیەك و یەكسان بژین و بخوێنن و فێر بن.
لێرەوە دووبارە ئەركێكی قورس ئەكەوێتە سەرشانی هێزێكی سۆشیال دیموكرات و پێشكەوتنخوازی وەك ی ن ك زیاتر هەوڵ و تێكۆشانی چڕ بكاتەوە بۆ پاراستنی مافەكانی منداڵ لە عیراق و هەرێمی كوردستانیشدا ،چ لە ئاستی حكومیی و چاكسازیی پەروەردەیی چ لە ئاستی پەرلەمانیی و قانون داڕشتن و دەستوریشدا،بەو جۆرەی كە گوزەرانی خانەوادەیی منداڵ و باری ژینگەیی لە هەموو رووەیەكەوە بۆ مناڵان بەو جۆرە بڕەخسێنرێت كە شایستەی منداڵ و بەرهەم هێنانی نەوەیەكی كراوە و كۆمەڵێكی مرۆڤ دۆست بێت .
راستە ی ن ك هەنگاوی بەرچاو وگرنگی ناوە بۆدەستەبەر بوونی مافەكانی منداڵ و ئاوڕی باشی داوەتەوە لێیان و بێ ئینسافییە ئەگەر ئەو راستییە نەسەلمێنرێت كە رێكخراوێكی وەك منداڵپارێزی كوردستان كاری زۆر باشیكردووە بۆ خزمەتی مناڵان نەك هەر لە كوردستان بەڵكو لە عیراقیش ، بەڵام زۆری تری لەبەردەمدایە بۆ شكۆمەندیی منداڵ .
|
|
118
جار خوێندراوه‌ته‌وه |
Sunday, May 31, 2020
|
|
|