چۆن سەرۆک کۆمار دەتوانێت پارێزگاری پابەندبوون بەدەستورەوە بکات
حبیب محمد دەرویش
لە هیچ مادە و بڕگەیەکی دەستوردا نەهاتووە کە پێگەی سەرۆک کۆمار تەشریفاتیە تەنها لە مادەی (۷۳/۹) نەبێت کەسەرکردایەتی باڵای تەشریفاتی وئاهەنگێڕانی هێزە چەکدارەکان دەکات بەڵکو نزیکەی چل مادە وبڕگەی دەستوری عێراق پەیوەندی بەئەرک ودەسەڵاتی سەرۆک کۆمارەوە هەیە ، کەچی دەڵێن پێگەی سەرۆک کۆمار تەشریفاتیە ، یەکێک لەگرنگترین ئەرکەکانی سەرۆک کۆمار شەونخونیە لە سەر پابەندبوون بە دەستور کە لە مادەی (٦۷/ا) هاتووە ، کە لەم دواییانەدا بوو بە مایەی مشتومڕ لە نێوان سەرۆک کۆمار و ئەنجومەنی نوێنەران سەبارەت بە یاسای بووجە ، کە سەرۆک کۆمار پێیوابوو بەشێک لە مادە و بڕگەکانی پێچەوانەی دەستورە ، بێجگە لەمانەش سەرۆک کۆمار چەندین دەسەڵاتی گرنگتری هەیە کە دەیتوانی مومارەسەی بکردایە و فشاریشی پێ دروست بکردایە لە سەر هەردوو دەسەڵاتی تەشریعی (پەرلەمان ) و ئەنجومەنی وەزیران لەوانە سەرۆک کمار دەتوانێت پرۆژە یاساکان بەبێ ئەنجومەنی وەزیران پێشکەش بە پەرلەمان بکات ،ئەگەر لایەنی دارایشی تیادابێت(م/٦۰/۳)
کە دەیتوانی چەندین یاسای گرنگ پێشکەش بکات لە بەرژەوەندی خەڵکی عێراق وکوردستانیش بێت و هەژمونی خۆیشی پێ بسەلماندایەڴ و لە ئاست چاوەڕوانی خەڵک بوایە بەجۆرێک لە قەیرانەکاندا خەڵک چاوی لە سەرۆکایەتی کۆماربوایە بۆ پێشکەشکردنی چارەسەرێک لە بەرژەوەندی خەڵک بۆ نمونە دەیتوانی بەیاسا پشکی ئەو پارێزگایانەی دیاری بکردایە کە نەوتی تیادا بەرهەم دەهێنرت و دەبوو بەسەر وەری بۆ سەرۆک کۆمار ، ئەمەو سەرەڕای چەندین دەسەڵاتیترکە پێویست دەکات لە شێوەی لێکۆڵینەوەیەکدا باس بکرێت.
لێرەدا قسە لەسەر ئەوو مشتومڕەیە کە لەم دواییەدا دروست بوو لەسەر مەسەلەی بوجە ،کە سەرۆکی پەرلەمان پێیوابوو سەرۆک کۆمار بۆی نیە یاسا بنێرێتەوە بۆ پەرلەمان ، ئەگەر ئیمزای نەکرد ،بەڵکو دوای پانزە رۆژ لە گەیشتنی بە سەرۆک کۆمار یاساکەدادەنرێت بە ئیمزاکراو ، با پێچەوانەی دەستوریش بێت، کەچی مادەی (٦۷) ی دەستور دەڵێت سەرۆک کۆمار شەونخون دەبێت لەپابەندبوون بە دەستورەوە ، بەڵام لە دەستوردا میکانیزمی ئەو شەونخونیە دیاری نەکراوە،چۆن سەرۆک کۆمار دەتوانێت پاسەوانی دەستور بێت و رێگەنەدات دەستور پێشێل بکرێت ، لە کاتێکدا دەستور تەنها سەرۆک کۆماری دیاریکردووە بە پاسەوانی دەستور ،کە دەتوانێت بێ ئەوەی کەس داواکاریەکی پێشکەش بکات سەرۆک خۆی تێهەڵقورتێنێ وبێتە مەیدان بۆ پارێزگاری لە دەستور چونکە دەستور قانونی بەرز وبڵند ورێزلێگیراوە و قابیلی قسەلەسەرکردن و مناقشە نیە ، تەنانەت ئەم تایبەتمەندیە کە دراوە بە سەرۆک کۆمار نەدراوە بە دادگای فیدراڵیش ، چونکە دادگای فیدراڵی تا داوایەک نەجوڵێنرێت بۆ بەردەمی ناتوانێت بەتی تیادا بکات و قسە لە دەستور و نادەستوری یاسا و سێستەم ورێنماییەک بکات ، بەڵام پرسیار ئەوەیە میکانیزم کامەیە بۆ مومارەسەکردنی سەرۆک کۆمار بۆ ئەم ئەرکە ئاڵۆز و قورسەی ، بەداخەوە سەرۆک کۆمار لە بەر هەر هۆکارێک بوو بێت دەستی نەبردووە بۆ مومارەسەی دەسەڵاتەکانی خۆی تا ئەم دواییانە کە خەریکە ماوەی سەرۆکایەتیەکەی تەواو دەبێت ، ئێمە بۆخۆمان پێمانوایە زەرورەتێک هەیە بۆ ئەوەی سەرۆک کۆمار میکانیزمی جێبەجێکردنی ئەم ئەرکە گرنگە دیاری بکات ، بەڵام وانازانین میکانیزمەکە پەنابردنە بەردەم دادگای فیدراڵی بێت و سکاڵا وداوا تۆمارکردن بێت دژ بەو دەزگایەی کە دەستوری پێشێل کردووە ، چونکە لە هەندێک کاتتدا پێویست دەکات سەرۆک کۆمار بڕیارێک یان مەرسومێکی بەپەلە دەربکات بە راگرتنی پێشێل کردنی دەستور یان راگرتنی رێ وشوێنێک کە دژ بە دەستور بێت .
لەو ڕووەوە وپەنا بردنە بەر دادگاش رێ و شوێنی تایبەتی هەیە وماوەیەکی زیاتری پێدەچێت ، بۆیە تاکە چارەسەر ئەوەیە کە سەرۆک کۆمار پرۆژە یاسایەک دابڕێژێ لە چۆنیەتی پیادەکردنی دەسەڵاتەکانی لە پارێزگاریکردن لە دەستور و ئەو میکانیزمانەش دیاری بکات کە چۆن دەستور دەپارێزێ و ووردەکاریەکی زۆریش لە یاساکەدا کرابێت ، بۆ نمونە لەرێگای دەرکردنی مەرسومێک مادەیەکی یاسایەک یان رێکارێک یان ......هتد رابگرێت بەهۆی ئەوەی پێچەوانەی دەستورە ، ئەو کات مەرسومەکەی سەرۆک کۆمار قابیلی تانە لێدان بێت لە بەردەم دادگای فیدراڵی.بێجگە لەمەش سەرۆک دەتوانێت بەیاسا بەشێک لەو دەسەڵاتانەی کە هاتووە لە دەستوردا رێک بخات و میکانیزمی بۆ دیاری بکات و تەنانەت فراوانیشی بکات ،ئەڵبەتە ئەم کارەی سەرۆک ئاسان نیە و پێویستی بە کۆمەڵێک جەمسەرگیری کردن هەیه لەناو فراکسیۆنەکانی پەرلەماندا ، کە دەکرێت لە بەرژەوەندی هەموولایەک بێت ،بەتایبەتی لە ئێستادا کە دەسەڵاتی یاسادانان وا هەست دەکات دەسەڵاتی ئەنجومەنی وەزیران خۆی فەرزدەکات بەدەر لەیاسا و شەقامیش دژ بە پەرلەمان دەجوڵێنێ ،لەم نێوەندەدا سەرۆک کۆمار دەتوانێ یاساکەی خۆی لە پەرلەمان بە ڕێ بکات ، بەڵام ئەمە بەم دەست ودەمە ناکرێت کە سەرۆک کۆمار چەند رۆژێکی کەمی ماوە ، و ئەوراقی ئامادە دەکات بۆ خانەنشین بوون.
|
|
486
جار خوێندراوه‌ته‌وه |
Thursday, April 12, 2018
|
|
|